Amerika Birleşik Devletleri (ABD; İngilizce: United States of America, USA), Birleşik Devletler (BD; İngilizce: United States, US) veya resmî olmayan ismiyle Amerika (İngilizce: America), orta Kuzey Amerika'da, Kanada ve Meksika arasında bulunan, elli eyalet ve bir federal bölgeden oluşan, federal anayasal cumhuriyet ile yönetilen bir ülkedir. Dünya'nın, 9,8 milyon km2 yüzölçümü ile karasal alan bakımından dördüncü, toplam alan bakımındansa üçüncü en büyük ülkesi ve 331 milyonu aşan nüfusu ile de en kalabalık üçüncü ülkesidir. Ülkenin başkenti, aynı zamanda federal bölgesi olan Washington, DC'dir; en kalabalık şehri ise New York'tur.
Kültür ve Toplum
Kültür ve ToplumAmerika Birleşik Devletleri çok çeşitli etnik gruplara, geleneklere, değerlere ev sahipliği yapmaktadır ve küresel ölçekte büyük bir kültürel etkiye sahiptir. Kızılderili, Hawaii Yerlisi ve Alaska yerlisi nüfusun yanı sıra, neredeyse tüm Amerikalılar veya onların ataları son beş yüzyıl içinde göç etti veya köle olarak getirildi. Ana akım Amerikan kültürü, Afrika'dan kölelerin getirdiği gelenekler de dahil diğer birçok kaynağın etkisiyle büyük ölçüde Avrupalı göçmenlerin geleneklerinden türetilen bir Batı kültürüdür.
Amerikan Rüyası veya Amerikalıların yüksek sosyal hareketliliğe sahip olduğu algısı, göçmenleri çekmede kilit bir rol oynar. Bu algının doğru olup olmadığı tartışma konusu olmuştur. Ana akım kültür Amerika Birleşik Devletleri'nin sınıfsız bir toplum olduğunu savunurken akademisyenler, ülkenin sosyal sınıfları arasında sosyalleşmeyi, dili ve değerleri etkileyen önemli farklılıklar olduğu tezini ortaya koyuyor. Amerikalılar, sosyoekonomik başarıya büyük ölçüde değer verme eğilimindedir, ancak sıradan veya ortalama olmak, çoğunlukça asil bir durum olarak teşvik edilir.
California, Los Angeles'ın kuzey bölgesi olan Hollywood, sinema filmi yapımında öncüdür. Dünyanın ilk ticari sinema filmi sahnelenmesi, 1894'te New York'ta Kinetoscope kullanılarak yapıldı. 20. yüzyılın başlarından beri, ABD film endüstrisi büyük ölçüde Hollywood'un içinde ve çevresinde bulunuyor, ancak 21. yüzyılda artan sayıda film burada yapılmıyor ve film şirketleri küreselleşmenin güçlerine maruz kalıyor. Halk arasında Oscar olarak bilinen Akademi Ödülleri, 1929'dan beri Sinema Sanatları ve Bilimleri Akademisi tarafından her yıl düzenleniyor ve Altın Küre Ödülleri, Ocak 1944'ten beri her yıl düzenleniyor.
Soğuk Savaş dönemi ve uzay yarışı
1900'de Amerika Birleşik Devletleri dünyanın en büyük ekonomisi haline geldi ve İspanyol-Amerikan Savaşı ve Birinci Dünya Savaşı ülkeyi bir dünya gücüne dönüştürdü. Japonya'nın 1941'de Pearl Harbor'a yaptığı sürpriz saldırının ardından ABD, Müttefiklerin yanında 2. Dünya Savaşı'na girdi. Savaş sonunda, Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği dünyanın iki süper gücü olarak kaldı. Soğuk Savaş sırasında her iki ülke ideolojik hâkimiyet mücadelesine girdiler ancak doğrudan askeri çatışmadan kaçındılar. Ayrıca, Yuri Gagarin’in 12 Nisan 1961’de SSCB tarafından uzaya gönderilmesi ile hızlanan uzay yarışı Amerikan uzay aracı Apollo11’i Ay’a başarı ile gönderilmesi, Neil Armstrong’un 20 Temmuz 1969’da Ay’a ayak basması ile sonuçlandı.
Dünya Ekonomisi Lideri
Amerika Birleşik Devletleri oldukça gelişmiş bir ülkedir ve ekonomisi küresel GSYİH'nın yaklaşık dörtte birini oluşturur ve piyasa döviz kurlarına göre GSYİH açısından dünyanın en büyüğüdür. Değer olarak, Amerika Birleşik Devletleri dünyanın en büyük ithalatçısı ve en büyük ikinci ihracatçısıdır. ABD, dünya toplam nüfusunun %4,2'sinden biraz fazlasını oluşturmasına rağmen, dünyadaki toplam servetin %30'undan fazlasına sahiptir ve bu, herhangi bir ülkenin sahip olduğu en büyük paydır. Amerika Birleşik Devletleri, Birleşmiş Milletler, Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu, Amerikan Devletleri Örgütü, NATO'nun kurucu üyesidir ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin daimi üyesidir. ABD, küresel askeri harcamaların üçte birinden fazlasını gerçekleştiriyor ve dünyadaki en önde gelen askeri güç, siyasi, kültürel ve bilimsel güç olmayı sürdürüyor.
Amerika Birleşik Devletleri, özellikle yapay zeka, bilgisayarlar, ilaçlar ve tıbbi, havacılık ve askeri teçhizatta teknolojik açıdan en güçlü ve yenilikçi ülkedir. Ülkenin ekonomisi, bol doğal kaynaklar, gelişmiş altyapı ve yüksek üretkenlik ile desteklenmektedir. Tahminler kaynaklara göre farklılık gösterse de, 2019'da 44,98 trilyon ABD Doları değerindeki ikinci en yüksek toplam doğal kaynaklar rezervine sahiptir. Amerikalılar, OECD üye devletleri arasında en yüksek ortalama hane halkı ve çalışan gelirine sahiptirler.
1876'da Alexander Graham Bell, telefon için ilk ABD patentini aldı. Thomas Edison'un araştırma laboratuvarı fonografı, ilk uzun ömürlü ampulü ve ilk uygulanabilir film kamerasını geliştirdi. 1903'te Wright kardeşler, ilk sürekli ve kontrollü havadan ağır motorlu uçuşu yaptılar ve Ransom E. Olds ve Henry Ford'un otomobil şirketleri, 20. yüzyılın başlarında montaj hattını yaygınlaştırdı. 1920'lerde ve 30'larda faşizm ve Nazizmin yükselişi, Albert Einstein, Enrico Fermi ve John von Neumann gibi birçok Avrupalı bilim insanının Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etmesine yol açtı. İkinci Dünya Savaşı sırasında Manhattan Projesi, Atom Çağı'nı başlatan nükleer silahlar geliştirdi. Soğuk Savaş sırasında, üstün füze yeteneği için rekabet ABD ve Sovyetler Birliği arasındaki Uzay Yarışını başlattı. 1950'lerde neredeyse tüm modern elektroniğin önemli bir bileşeni olan transistörün icadı, mikroişlemcilerin, yazılımların, kişisel bilgisayarların ve internetin gelişmesine yol açtı. 2022'de Amerika Birleşik Devletleri, Küresel İnovasyon Endeksi'nde 2. sırada yer aldı.
Amerika’da Eğitim
Amerikan kamu eğitimi, eyalet ve yerel yönetimler tarafından yürütülür ve federal hibeler üzerindeki kısıtlamalar aracılığıyla Amerika Birleşik Devletleri Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenir. Çoğu eyalette, çocukların beş veya altı yaşından (anaokulu veya birinci sınıftan başlayarak) 18 yaşına gelene kadar (genellikle lisenin sonu olan on ikinci sınıfa kadar) okula gitmeleri gerekir; bazı eyaletler öğrencilerin 16 veya 17 yaşında okulu bırakmalarına izin verir. 25 yaş ve üstü Amerikalıların %84,6'sı liseden mezunu, %52,6'sı bir koleje gitti, %27,2'si lisans derecesi ve %9,6'sı yüksek lisans derecesi aldı. Temel okuma yazma oranı yaklaşık %99'dur.
Amerika Birleşik Devletleri'nde birçok özel ve kamu yüksek öğrenim kurumu vardır. Çeşitli derecelendirme kuruluşlarına göre dünyanın en iyi devlet ve özel üniversitelerinin çoğu Amerika Birleşik Devletleri'ndedir. Genel olarak daha açık kabul politikaları, daha kısa akademik programlar ve daha düşük öğrenim ücreti olan Community kolejleri de vardır. ABD, öğrenci başına eğitime dünyadaki herhangi bir ülkeden daha fazla harcama yapıyor ve 2016–2017 öğretim yılında devlet ilk ve orta okulu öğrencilerine yılda ortalama 12.794 dolar harcadı. Yüksek öğrenime yönelik kamu harcamalarına gelince, ABD öğrenci başına OECD ortalamasından ve kamu ve özel harcamaların birleşiminde tüm ülkelerden daha fazla harcama yapıyor. Yürürlükteki bazı öğrenci kredisi bağışlama programlarına rağmen, öğrenci kredisi borcu son on yılda %102 arttı ve 2022 itibariyle 1,7 trilyon doları aştı.
Dünyanın en önde gelen Üniversiteleri ABD’de yer alır. QS sıralamasında ilk 10’a giren Massachusetts Institute of Technology (MIT) (sıralamada 1.), Stanford University (3. Sıra), Harvard University (5. Sıra), California Institute of Technology (Caltech) (6. Sıra), University of Chicago (10. Sıra) olmak üzere 5 üniversitesi ile ön plana çıkmaktadır. Ayrıca ilk 100’e giren çok sayıda üniversiteye ev sahipliği yapması ile bu alandaki başarısı tescillenmiştir.
